Beslenme ve Besin İçerikleri (Besinler)

Canlıların yasamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için dısarıdan aldıkları maddelere besin, bu
maddelerin vücuda alınmasına da beslenme denir. Besinler dogada genel olarak 3 kaynaktan elde
edilir. Bunlar;
1- Hayvansal Kaynaklı Besinler : Et, süt, yumurta,..
2- Bitkisel Kaynaklı Besinler : Sebze, meyve, tahıl,..
3- Madensel Kaynaklı Besinler : Su ve madensel tuzlar.
Bitkisel, hayvansal ve madensel kaynaklı besin maddeleri içeriklerine göre; karbonhidratlar,
proteinler, yaglar, vitaminler, su ve mineraller olarak gruplandırılırlar.
Besin içeriklerinden proteinler, karbonhidratlar ve yaglar büyük moleküllü (organik)
besinlerdir. Büyük moleküllü bu besin içeriklerinin hücrelerde kullanılabilmesi için kana veya hücre
içerisine girebilecek kadar küçük moleküllere parçalanması yani sindirilmesi gerekir.
Besin içeriklerinden su, madensel tuzlar ve vitaminler küçük moleküllü (inorganik ve
organik) besinlerdir. Küçük moleküllü besin içerikleri sindirilmeden dogrudan kana veya hücre
içerisine girebilirler.

a) Karbonhidratlar :
• Vücudun baslıca enerji kaynagıdır. Günlük enerji ihtiyacının çogu
karbonhidratlardan saglanır.
• Vücudun yapısına az miktarda katılır.
• Büyük moleküllü besin içerigi oldugu için sindirilmeden dogrudan kana veya
hücrelere giremez.
• Karbonhidratlar, yesil bitkilerin yaptıgı fotosentez olayı sonucu üretilir.
• Karbonhidratlar tahıllarda, tahıl ürünlerinde, baklagillerde fazla, sebze ve
meyvelerde az miktarda bulunur.
••• Verdigi enerji miktarı en az olmasına ragmen çabuk sindirildigi için enerji vermesi
için en fazla karbonhidratlar kullanılır.
b) Yaglar :
• Vücudun baslıca enerji deposudur.
• Karbonhidratlardan sonra enerji vermesi için kullanılır.
• Vücudun yapısına katılır.
• Vitaminlerin bir bölümünün vücuda alınmasını saglar.
• Vücudumuzun düzenli çalısmasında etkili olan bazı hormonların üretiminde
görevlidir.
• En çok enerji veren besin içerigidir.
• Vücuda fazla alınan yaglar, deri altında ve iç organların etrafında depolanır.
• Deri altında depolanan yaglar vücut ısısının korur.
• Büyük moleküllü besin içerigi oldugu için sindirilmeden dogrudan kana veya
hücrelere giremezler.
• Yaglar, bitkisel ve hayvansal besinlerden elde edilir. Ayçiçegi, zeytin, pamuk
çekirdegi, ceviz, fındık, fıstık, soya fasulyesi, susam gibi bitkisel besinlerde çok
sebze ve meyvelere az miktarda yag bulunur. Hayvanlardan ise tereyagı, kuyrukyagı
ve iç yagı elde edilir.
••• Verdigi enerji miktarı en fazla olmasına ragmen sindirilmesi uzun sürdügü için enerji
vermesi için vücutta öncelikle karbonhidratlar kullanılır.
• İhtiyacından fazla alınan besin içerikleri vücutta yaga dönüserek depolandıgından
vücut saglıgı için zararlıdır.
• (Yetiskin insan vücudunun ortalama %18’ yagdır).
c) Proteinler :
• Hücrelerin ve vücudun temel yapısını olusturur. (Yapı malzemesi olarak kullanılır).
• Büyüme, yaraların onarımı ve vücudun mikroplara karsı korunmasını saglar.
• Vücudun savunma sistemlerini ve vücut çalısmasını düzenleyen enzimler ve bazı
hormonların yapısına katılırlar.
• Zorunlu hallerde (uzun açlık dönemlerinde) vücutta enerji kaynagı olarak da
kullanılır.
• Büyük moleküllü besin içerigi oldugu için sindirilmeden dogrudan kana veya
hücrelere giremez.
• Proteinler vücutta depo edilemezler ve depo edilemedikleri için eksiklik belirtileri
çabuk görülür. Bu nedenle her gün ihtiyaç kadarının besinlerle vücuda alınması
gerekir.
• Proteinler; et, süt, süt ürünleri, yumurta, balık, sakatat, tavuk gibi hayvansal besinler
(yüksek kaliteli proteinlerdir, kolay sindirilir, amino asitlerin tamamını bulundurur)
ile tahıllar, baklagiller ve kuruyemisler gibi bitkisel besinlerde (düsük kaliteli
proteinlerdir, zor sindirilir, amino asitlerin tamamını bulundurmaz) bol miktarda
bulunur.
• (Yetiskin insan vücudunun ortalama %16’sı proteinden olusmustur. Proteinler,
hücrelerin sürekliligi, büyüme ve gelisme için öncelikli olarak kullanılan besin
içerigidir).

d) Vitaminler :
• Direnç arttırıcı olarak görev yaparlar.
• Küçük moleküllü besin içerigi oldugu için sindirilmeden dogrudan kana veya
hücrelere girebilir.
• B grubu vitaminleri, besinlerle alınan karbonhidrat, yag ve proteinden enerji
üretilmesi ve yeni hücrelerin olusmasına yardımcı olur.
• D vitamini, kalsiyum ve fosfor gibi minerallerin kemik ve dislerde yerlesmesine
yardımcı olur.
• A, C, E vitaminleri, vücut hücrelerinin onarılmasını saglar, zarar görmesini önler ve
zararlı maddelerin etkilerinin azaltılmasında yardımcı olur.
• (Vücudumuzda oldukça az miktarlarda vitamin bulunmasına karsın vücudumuzdaki
etkinlikleri oldukça fazladır).
e) Mineraller :
• Düzenleyici olarak görev yaparlar.
• Küçük moleküllü besin içerigi oldugu için sindirilmeden dogrudan kana veya
hücrelere girebilir.
• skelet ve diserin yapısına katılır.
• Kanın ve sitoplazmanın dengede tutulmasını saglar. (Su dengesini saglar).
• Demir minerali vücutta besin ögelerinden enerji olusması için zorunlu olan oksijenin
tasınmasında gereklidir.
• Vücudun çalısmasını düzenleyen enzimlerin bilesiminde yer alırlar.
• Bazıları savunma sisteminde kullanılır.
• (Yetiskin insan vücudunun ortalama %6’sı minerallerden olusmustur).
f) Su :
• Düzenleyici olarak görev yaparlar.
• Besinlerin sindirimini kolaylastırır.
• Küçük moleküllü besin içerigi oldugu için sindirilmeden dogrudan kana veya
hücrelere girebilir.
• Kanda buluna su, sindirilen besin ögelerinin dokulara tasınmasını saglar.
• Besinlerin hücrelerde kullanılması sonucu olusan besin atıkların atılmasını
kolaylastırır.
• Vücut ısısının düzenlenmesini saglar.
• (Yetiskin insan vücudunun ortalama %60’ı sudur. Bebeklerin vücudunda su oram
yetiskinlerinkinden daha fazladır).